Lezing: MicroTRASH – Van afvalhoop tot microscoop

Het Hunebedcentrum in Borger heeft de afgelopen jaren een aantal succesvolle lezingenseries over archeologische onderwerpen georganiseerd. Dit jaar wordt de reeks georganiseerd in samenwerking met het Groninger Instituut voor Archeologie (GIA), de Nederlandse Archeologievereniging Noord-Nederland (AWN) en de Drentse Prehistorische Vereniging (DPV).

‘Archeologie vanuit Microperspectief’ is het overkoepelende thema. Wie denkt dat archeologen alleen maar met de neus in de boeken zitten, heeft het mis. De mogelijkheden nemen toe en er wordt veel gebruikgemaakt methoden en analyses in laboratoria. Soms zijn het de aanwijzingen van het kleinste formaat, vaak niet zichtbaar met het blote oog, die de huidige stand van zaken in de archeologie doen veranderen. Deze lezingenserie gaat in op vier methoden waarbij archeologie vanuit een microperspectief wordt bekeken. De eerste lezing gaat over micromorfologie:

MicroTRASH: Van afvalhoop tot microscoop

Jos Kleijne – postdoctoral researcher RUG – Soil Mircomorphology
donderdagavond 7 oktober
om 19.00 uur inloop, 19:30 start lezing

Archeologische bodemmicromorfologie is de studie van ongestoorde sedimenten en bodems, en de daarin aanwezige archeologische sporen onder de microscoop. Met deze methode kunnen zowel natuurlijke als culturele formatieprocessen gereconstrueerd worden. Daarbij kunnen we een beter beeld krijgen van de natuurlijke processen en de menselijke activiteiten die tot de vorming van de vindplaats hebben geleid. In mijn onderzoek richt ik me op Midden- en Laat Neolithische afvalhopen van kustgemeenschappen in Noord-Europa, uit de periode 3200-2000 voor Christus. Deze afvalhopen zijn bijzonder omdat ze een archief zijn van het menselijk handelen, en vooral veel informatie geven over de voedselvoorziening gedurende deze periode. Terwijl gedurende het Neolithicum de landbouw een steeds meer prominente plaats inneemt, vinden we op afvalhopen ook juist de sporen van visvangst en de consumptie van schelpdieren terug. Dat deze afvalbergen voor de gemeenschappen zelf ook een rol van betekenis gespeeld hebben, blijkt onder meer uit de verschillende afvallagen met sporen van betreding en verbranding die zijn teruggevonden. Zo kunnen zelfs minuscule aanwijzingen veel impact hebben op onze kennis van het verleden.

Aanmelden

Alle lezingen worden gehouden in het Hunebedcentrum in Borger. De entree voor de lezing op locatie is 5 euro, dat is inclusief een kop koffie of thee. Vrienden van het Hunebedcentrum kunnen deze lezing gratis volgen op vertoon van het vrienden-van-pasje. Voorlopig is aanmelden voor de lezingen verplicht i.v.m. corona. Dit kan via communicatie@hunebedcentrum.nl. Vermeld in jouw aanmelding alsjeblieft welke lezingen je zou willen bijwonen, met hoeveel personen je wil komen en of deze personen samen één huishouden zijn. De lezingen worden ook digitaal gestreamd. Je kunt je per digitale lezing aanmelden via het formulier onderaan de pagina. De lezing is digitaal gratis te volgen.

Coronamaatregelen per 25 september

Conform de richtlijnen van de museumvereniging werken we uitsluitend voor lezingen met Testen voor Toegang. Dit houdt in dat iedereen van 13 jaar en ouder een Coronatoegangsbewijs nodig heeft. Bij de balie wordt voordat je betaald, gecheckt of je Coronatoegangsbewijs in orde is. Hierbij vragen we om de volgende documenten:

• Coronatoegangsbewijs via de CoronaCheck-app of geprint op papier
• Legitimatiebewijs ter controle van de gegevens in het coronatoegangsbewijs
• Eventueel vrienden van het Hunebedcentrum pasje

Download de CoronaCheck-app en  upload 1 van de volgende 3 bewijzen in de CoronaCheck-app:

•    Een negatieve testuitslag van maximaal 24 uur oud. Je kunt een afspraak maken via de website van Testen voor Toegang.
•    Een vaccinatiebewijs
•    Een herstelbewijs van maximaal 6 maanden oud

Voor een geprint coronatoegangsbewijs klik je hier.

Het programma bestaat verder uit de volgende lezingen:

Gebruikssporen onderzoek op prehistorische werktuigen
Annelou van Gijn – Prof. Dr. UL – microscopy/ mircowear
woensdagmiddag 17 november
om 14:30 inloop 15:00 start lezing

Annelou van Gijn haar onderzoek richt zich op prehistorische technologie, oude ambachten en de reconstructie van de culturele biografie van objecten, waarbij gebruik wordt gemaakt van experimentele archeologie en microscopie. Ze is een van de toonaangevende specialisten op het gebied van microwear en neemt als zodanig deel aan verschillende internationale projecten.

Van prooi naar vee: op zoek naar de vroegste landbouwdieren in Nederland
Nathalie Brusgaard – postdoctoral fellow RUG – Stable Isotopic Analysis
donderdagavond 9 december
om 19.00 uur inloop, 19:30 start lezing

De overgang van jagen/verzamelen naar landbouw ongeveer 6000 jaar geleden markeerde een omslag in de bestaanswijze van de mens. Het betekende ook een verandering in de relatie tussen mens en dier: van prooi naar vee. In Nederland is echter weinig bekend over wanneer en hoe mensen overgingen van het jagen op dieren tot het houden ervan. Onderzoek van stabiele isotopen in dierenbotten geeft hier nieuwe inzichten in. In deze lezing wordt nieuw onderzoek gepresenteerd naar varkens en runderen uit de Swifterbant cultuur. Er wordt besproken hoe het dieet en de leefomgeving van dieren inzicht geven in de overgang van jacht naar landbouw en over de veranderende relatie tussen mens en dier.

DNA-onderzoek en de derde wetenschappelijke revolutie in de archeologie; de meest baanbrekende resultaten.
Eveline Altena – PhD LUMC – Ancient DNA Specialist/ archeoloog
donderdagavond 13 januari
om 19.00 uur inloop, 19:30 start lezing

DNA-onderzoek aan archeologische menselijke resten heeft de afgelopen jaren de archeologie behoorlijk op z’n kop gezet, zozeer zelfs dat het wordt genoemd als onderdeel van de derde wetenschappelijke revolutie in de archeologie die momenteel plaatsvindt. In deze lezing neem ik je mee het laboratorium in en laat ik de impact zien van dit vakgebied aan de hand van een aantal baanbrekende studies. Daarbij gaan we ver terug de tijd in naar de Neanderthalers, maar kijken ook dicht bij huis naar onze eigen voorouders. En ik zal het hebben over herleiden van een familie tot hele volksverhuizingen.